Sekret "Enigmy"

Popularna rekonstrukcja historycznych wydarzeń związanych z rozszyfrowaniem przez młodych polskich naukowców – matematyków hitlerowskiej maszyny kodującej "Enigma".
Trzech absolwentów matematyki Uniwersytetu Po-znańskiego – Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski – podejmuje współpracę z Ekspozyturą Biura Szyfrów, tzw. Oddziałem II Sztabu Głównego. Po kilku latach pracy w Poznaniu trzej kryptolodzy zostają przeniesieni do Warszawy, gdzie po zaprzysiężeniu rozpoczynają pracę w ośrodku dekryptażu w Pyrach koło Warszawy pod dowództwem majora, a wkrótce podpułkownika Gwido Langera. W Niemczech dochodzi do władzy Hitler i narodowi socjaliści. Wzmaga się militarna i ekspansywna polityka III Rzeszy, trwają przygotowania do podjęcia działań wojennych. W Centrum Łączności skonstruowano maszynę szyfrującą "Enigma", zapewniającą absolutną tajność nadawanych przez nią depesz. Sposobu na złamanie szyfru hitlerowskiej Enigmy poszukują wywiady francuski i angielski, a także i polski. Pierwsze sygnały "Enigmy" – po wielomiesięcznych żmudnych obliczeniach, zastosowaniu "płacht Zygalskiego" i elektromechanicznej maszyny tzw. "bomby kryptologicznej" – zostają odczytane przez Rejewskiego. W procesie dalszych żmudnych obliczeń powstaje "polska Enigma", wierna kopia niemieckiej, umożliwiająca mechaniczne rozszyfrowywanie treści depesz przeciwnika. Po zajęciu przez Niemcy Austrii i Czechosłowacji, wobec agresywnej polityki Hitlera i groźby wojny, Langer uzyskuje zgodę przełożonych na poinformowanie francuskich i angielskich sojuszników o polskim odkryciu. 24 lipca 1939 do ośrodka BS-4 w Pyrach przyjeżdżają przedstawiciele Biur Szyfrów – płk Bertrand z francuskiego Deuxieme Bureau oraz kmdr Demiston z Anglii. Gościom ujawniono całość osiągnięć demonstrując szereg polskich maszyn typu "Enigma" oraz działanie innych metod i urządzeń wraz ze szczegółowym opisem. Bertrand i Demiston otrzymali po jednym egzemplarzu odtworzonej w Warszawie maszyny szyfrującej, obiecując ujawnić fakt otrzymania i dalszego wyzyskania polskiej repliki Enigmy z chwilą, kiedy cały problem złamania szyfru niemieckiego przestanie być tajemnicą. 1 września 1939 r. Niemcy napadają na Polskę. BS-4 zostaje ewakuowane, a ośrodek w Pyrach wysadzony w powietrze. Kilkunastoosobowa grupa Langera wraz z trzema kryptologami ucieka do Brześcia, Krzemieńca, wreszcie do Rumunii. W drodze udaje się uchronić jeden zestaw dokumentacji oraz egzemplarze "polskiej Enigmy". Abwehra nie wiedząc o sukcesie Polaków wysyła w ślad za kryptologami swojego agenta Hoegera, który pragnie poznać przedmiot ich pracy. Rejewski, Różycki i Zygalski przedostają się z Rumunii do Francji. W ośrodku "Bruno" pod Paryżem spotykają pozostałych członków ekipy Langera, których francuskiemu pułkownikowi Bertrandowi udało się wydostać z obozów w Rumunii. Pracują nadal, przekazując informacje o działaniach niemieckich Naczelnemu Dowództwu Francuskich Sił Zbrojnych. Kiedy Hitler zajmuje część Francji, Bertrand przenosi całą swoją ekipę do strefy nieokupowanej, na południu Francji, organizując placówkę nasłuchu i dekryptażu pod nazwą "Cadix". Wracając z Algieru po zorganizowaniu filii "Cadixu" ginie w katastrofie morskiej Jerzy Różycki. Anglicy w oparciu o "polską Enigmę" skonstruowali w ośrodku w Bletchley doskonalszą maszynę pod nazwą "Ultra". Pod koniec 1942 r. niemiecki wywiad radiowy – Funkabwehra przejawia coraz większą aktywność. Obejmuje ona także okolice Uzes, gdzie w pałacu Les Foures pracuje ośrodek dekryptażu "Cadix". Placówka zostaje rozwiązana, a członkowie ekipy Bertranda mają indywidualnie przedostać się do Anglii. Abwehra i Hoeger coraz mocniej osaczają kryptologów. Próba przejścia Langera i Ciężkiego przez Pireneje do Hiszpanii kończy się niepowodzeniem; zdradzeni przez hiszpańskiego przewodnika dostają się do jednego z niemieckich oflagów. W ręce Hoegera wpadają także inż. Palluth i mechanik Fokczyński; giną w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, do końca nie zdradzając tajemnicy Enigmy. Przedzierają się również Rejewski i Zygalski – najpierw pociągiem wzdłuż pirenejskiej granicy, a następnie przez góry, prowadzeni, ale w końcu opuszczeni przez przewodnika – przemytnika. W Hiszpanii dostają się do więzienia. Zwolnieni po kilku miesiącach zostają przerzuceni do Anglii. Do końca wojny pozostają niepotrzebni Anglikom, oddaleni od brytyjskiego ośrodka w Bletchley, który w pełni ko-rzystając z dorobku polskich matematyków rozwinął i ulepszył metody dekryptażu depesz niemieckich. Po wojnie pułkownik Menzies i komandor Demiston usiłują nie dopuścić do ujawnienia wkładu i roli Polaków w rozwiązaniu sekretu "Enigmy". Chcą zatrzymać Rejewskiego, który jednak w 1946 r. wraca do kraju.

scenariusz: Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, Roman Wionczek
zdjęcia: Jacek Zygadło
muzyka: Jerzy Maksymiuk, Henryk Kuźniak
scenografia: Elżbieta Karwańska, Zenon Różewicz, Jerzy Masłowski
obsada: Tadeusz Borowski, Piotr Fronczewski, Piotr Garlicki, Janusz Zakrzeński, Tadeusz Pluciński, Andrzej Szczepkowski, Wojciech Duryasz, Andrzej Łajborek, Ewa Borowik, Halina Golanko, Jolanta Wołłejko, Henryk Bista, Emil Karewicz
kierownik produkcji: Kazimierz Sioma
produkcja: PRF "Zespoły Filmowe" – Zespół "Profil"