Dekalog VIII

Nieoczekiwane spotkanie dwóch kobiet: żyjącej w Stanach Elżbiety, Żydówki polskiego pochodzenia, badającej losy ocalonych z Zagłady, i starszej już profesor etyki. Poznały się przed laty, lecz dopiero teraz Zofia rozpoznała w niej dziewczynkę, której w czasie niemieckiej okupacji, dla ratowania zagrożonego dekonspiracją ruchu oporu, musiała odmówić pomocy. Motyw odmowy, jaki zapamiętała Elżbieta, to niemożliwość złożenia fałszywego świadectwa przed Bogiem. Zofia przez dziesięciolecia żyła w poczuciu winy za śmierć niewinnego dziecka; Elżbieta – z poczuciem odrzucenia.

Film zainspirowany zapewne przez Hannę Krall („Czasami opowiadałam Kieślowskiemu o dziewczynce, którą znałam dość dobrze – tej z „Dekalogu VIII”) to jedna z pierwszych w polskim kinie opowieść o Zagładzie, o Polakach i Żydach, nie ulegająca niepotrzebnym uproszczeniom niedawnego „Pokłosia”. Reżyser wskazuje winę, a równocześnie nierozwiązywalny dylemat, stając ostatecznie po stronie dziecka: historia z „Dekalogu, dwa” opowiedziana przez Zofię w uniwersyteckiej auli i jej konkluzja („życie dziecka jest najważniejsze”) wywołuje wspomnienia Elżbiety (i spojrzenie niewidzialnego studenta o znanej już twarzy). Kieślowski nie zamyka się jednak w przeszłości, lecz pokazuje rozwiązanie. Jest nim rozplątywanie krzywdzących kłamstw, odnalezienie prawdy o motywach działania oraz przebaczenie, bez którego przyszłość będzie gorzka. Ósmy film – po raz pierwszy od „Dekalogu, jeden” – stawia również wyraziście pytanie o Boga: w nocnej rozmowie obu kobiet zostaje przywołane Jego imię, znane ze Starego i Nowego Testamentu.

ks. Marek Lis
Uniwersytet Opolski

Nagrody:

• MFF Wenecja 1989: nagroda Young Cinema, nagroda FIPRESCI
• Międzynarodowe Spotkania Filmowe, Dunkierka 1989: Nagroda Krytyki
• World Film Festival, Montreal 1989: Nagroda Krytyki
• MFF San Sebastian, 1989: nagroda OCIC
• MFF Sao Paulo, 1989: nagroda krytyki filmowej
• Nagroda za reżyserię (przyznawana przez pismo „Ekran”) za rok 1989: Złoty Ekran
• Srebrna Taśma 1990 – nagroda Stowarzyszenia Włoskiej Krytyki Filmowej
• Nagroda Specjalna Amerykańskiego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych NSFC 2000

scenariusz Krzysztof Piesiewicz, Krzysztof Kieślowski
zdjęcia Wiesław Zdort, Edward Kłosiński, Piotr Sobociński, Krzysztof Pakulski, Sławomir Idziak, Witold Adamek, Dariusz Kuc, Andrzej J. Jaroszewicz, Jacek Bławut
muzyka Zbigniew Preisner scenografia Halina Dobrowolska
wnętrza Magdalena Dipont
kostiumy Małgorzata Obłoza, Hanna Ćwikło
charakteryzacja Dorota Seweryńska
dźwięk Małgorzata Jaworska, Nikodem Wołk-Łaniewski, Wiesława Dembińska
montaż Ewa Smal
obsada Henryk Baranowski, Wojciech Klata, Maja Komorowska, Artur Barciś, Agnieszka Brustman, Krystyna Janda, Aleksander Bardini, Olgierd Łukaszewicz, Stanisław Gawlik, Krzysztof Kumor, Maciej Szary, Maria Pakulnis, Daniel Olbrychski, Joanna Szczepkowska, Krystyna Drochocka, Dorota Stalińska, Adrianna Biedrzyńska, Janusz Gajos, Aleksander Bardini, Adam Hanuszkiewicz, Mirosław Baka, Krzysztof Globisz, Jan Tesarz, Zbigniew Zapasiewicz, Aleksander Bednarz, Barbara Dziekan, Grażyna Szapołowska, Olaf Lubaszenko, Stefania Iwińska, Małgorzata Rożniatowska, Anna Polony, Maja Barełkowska, Władysław Kowalski, Bogusław Linda, Bożena Dykiel, Katarzyna Piwowarczyk, Maria Kościałkowska, Teresa Marczewska, Tadeusz Łomnicki, Marian Opania, Bronisław Pawlik, Ewa Skibińska, Ewa Błaszczyk, Piotr Machalica, Jan Jankowski, Jolanta Piętek, Jerzy Trela, Jerzy Stuhr, Zbigniew Zamachowski, Henryk Bista, Olaf Lubaszenko, Maciej Stuhr, Jerzy Turek, Grzegorz Warchoł, Cezary Harasimowicz
produkcja Telewizja Polska, SF TOR, Senders Freies (Berlin Zachodni)
kierownik produkcji Ryszard Chutkowski