Krzysztof Zanussi

Reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, producent, eseista, filozof. Urodził się 17 czerwca 1939 roku w Warszawie, w rodzinie inteligenckiej o włoskich korzeniach. Zanim oddał się kinu, odebrał wszechstronne wykształcenie. Studiował fizykę na UW, a następnie filozofię na UJ. Już jako student zaangażował się w działalność środowiska filmowego – najpierw amatorsko, by wkrótce podjąć studia na Wydziale Reżyserii PWSFTViT w Łodzi. Dyplom słynnej filmówki uzyskał w 1967 roku. Od 1980 roku był kierownikiem artystycznym Studia Filmowego Tor, a później został jego dyrektorem i kieruje zespołem Studia do dziś. W latach 1971–1983 był wiceprezesem SFP, a od 1987 roku członkiem Komitetu Kinematografii.

Jest twórcą kina autorskiego, którego nie da się wprost zaklasyfikować do jakiegokolwiek nurtu filmowego w Polsce czy na świecie. Często idzie im wręcz pod prąd. Sam pisze dla siebie scenariusze, podejmując tematykę egzystencjalną. Realizuje je we właściwej tylko sobie formie. Tę wyrazistą drogę twórczą rozpoczął w 1969 roku debiutanckim filmem Struktura kryształu.

W latach siedemdziesiątych konsekwentnie rozwijał autonomiczny styl filmowy, stawiając swoich bohaterów przed moralnymi dylematami, wyborami pomiędzy kluczowymi wartościami a ich odrzuceniem wymuszanym przez życiowe okoliczności. W tym okresie powstały jedne z najważniejszych filmów Krzysztofa Zanussiego: Życie rodzinne i Za ścianą (1971), Iluminacja (1973), Bilans kwartalny (1974), Barwy ochronne (1976), Spirala (1978).

W 1984 roku zrealizował swój najgłośniejszy film kolejnej dekady, Rok spokojnego słońca, za który otrzymał Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Wiele spośród realizowanych w kolejnych latach filmów było produkcjami międzynarodowymi – między innymi Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest (1988), Stan posiadania (1989), Dotknięcie ręki (1992). Autobiograficzne wątki z dzieciństwa wykorzystał w filmie Cwał (1996) osadzonym fabularnie w realiach lat pięćdziesiątych. W 1997 roku zrealizował filmową adaptację dramatu Karola Wojtyły o Adamie Chmielowskim Brat naszego Boga.

W nowym stuleciu pozostał wierny charakterystycznym dla swojej twórczości tematom dylematów moralnych, a także dialektyki życia i śmierci. W 2000 roku zrealizował film Życie jako choroba przenoszona drogą płciową, nawiązujący do Spirali z lat siedemdziesiątych. Jego kolejne filmy to Persona non grata (2005), Serce na dłoni (2008), Rewizyta (2009), Obce ciało (2014) oraz Eter (2018), prezentowany w Konkursie Głównym FPFF w Gdyni 2018.

Krzysztof Zanussi ma w swoimi dorobku w sumie trzydzieści pełnometrażowych filmów fabularnych, a ponadto liczne filmy telewizyjne – między innymi osiem godzinnych odcinków Opowieści Weekendowych, a także spektakle teatralne i operowe. Reżyseruje między innymi w teatrach w Mediolanie, Rzymie, Palermo, Syrakuzach, Bonn, Moskwie, Bremie, Bazylei. Jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej nagradzanych polskich twórców za granicą.

W 1990 roku został wybrany prezydentem Europejskiej Federacji Realizatorów Audiowizualnych (FERA). Jest konsultantem Papieskiej Rady do Spraw Kultury w Watykanie, byłym wiceprzewodniczącym Rady Programowej Telewizji Polskiej i byłym prezydentem Stowarzyszenia EUROVISIONI. Należy do zarządu Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Umiejętności, PEN-Clubu, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Wykładał na wielu uczelniach, między innymi w PWSFTViT w Łodzi, National Film School w Wielkiej Brytanii, a także w Collegium Civitas w Warszawie, na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW, na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku oraz na wyższych reżyserskich kursach w Moskwie. Od trzydziestu lat jest związany z UŚ, gdzie wykłada na WRiTV UŚ w Katowicach. Gościnnie prowadzi kursy mistrzowskie również w Gdyńskiej Szkole Filmowej.
Jest autorem książek: O montażu w filmie amatorskim (1968), Rozmowy o filmie amatorskim (1978), sześciu tomów Scenariuszy filmowych, wydanych we Włoszech, Niemczech, na Węgrzech, Pora umierać. Wspomnienia, refleksje, anegdoty (1999) – wydanie polskie, rosyjskie i włoskie, Między jarmarkiem a salonem (1999) – wydanie polskie i rosyjskie.

Na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych dwukrotnie otrzymał Złote Lwy: w 1977 roku za film Barwy ochronne oraz w 2000 roku za Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową. Nagrodą Specjalną Jury uhonorowano jego filmy Constans w 1980 roku i Cwał w 1996 roku, a w 2005 roku film Persona non grata – Nagrodą Jury.