Dekalog IV

Filmy „Dekalogu” to zasadniczo kameralne dramaty: wystarczy dwoje bohaterów pierwszoplanowych, jeden nieobecny oraz powracający w kolejnych wcieleniach Artur Barciś, by opowiadana historia przemawiała do emocji i wyobraźni widza. Czwarta odsłona cyklu rozpoczyna się w wielkanocny poniedziałek: Michał, jak każe tradycja (bo tyle pozostało tu ze świąt), polewa dorosłą córkę wodą. Wkrótce wyjeżdża za granicę zostawiając, chyba celowo, kopertę z niepokojącą adnotacją „Otworzyć po mojej śmierci”. Koperta zawiera inną kopertę, zaadresowaną do córki przez bliską śmierci mamę Anki, zapewne piszącą o jakimś ważnym dla nich sekrecie. Gdy dziewczyna chce otworzyć list, przed naruszeniem nieprzekraczalnej bariery powstrzymuje ją spojrzenie napotkanego nieprzypadkowo przecież wioślarza (Artur Barciś).

Domysły i niepewność rozbijają uporządkowane życie Anki: jeśli Michał nie jest jej ojcem, to czy możliwa jest miłość inna niż córki do ojca? Zagadka rodzącego się melodramatu pozostaje nierozwiązana, przeczytany (albo nie) list od matki – a może tylko jego kopia, przepisana ręką córki? – płonie. Podobną zagadką jest sekwencja otwierająca filmu, pokazująca oboje bohaterów, stojących przy oknach, ważnych skądinąd w całym „Dekalogu”: to przed czy po? są razem, w jednym mieszkaniu, czy oddaleni? Kieślowski balansuje między melodramatem a thrillerem, stawiając widza wobec skrywanych pragnień swoich bohaterów, posługując się niedopowiedzeniami. Może dlatego na ekranie pojawia się tu ordynator, sąsiad znany z „Dekalogu, dwa”, całe życie niosący w sobie dramat miłości zbyt wcześnie przerwanej?

ks. Marek Lis
Uniwersytet Opolski

Nagrody:

• MFF Wenecja 1989: nagroda Young Cinema, nagroda FIPRESCI
• Międzynarodowe Spotkania Filmowe, Dunkierka 1989: Nagroda Krytyki
• World Film Festival, Montreal 1989: Nagroda Krytyki
• MFF San Sebastian, 1989: nagroda OCIC
• MFF Sao Paulo, 1989: nagroda krytyki filmowej
• Nagroda za reżyserię (przyznawana przez pismo „Ekran”) za rok 1989: Złoty Ekran
• Srebrna Taśma 1990 – nagroda Stowarzyszenia Włoskiej Krytyki Filmowej
• Nagroda Specjalna Amerykańskiego Stowarzyszenia Krytyków Filmowych NSFC 2000

scenariusz Krzysztof Piesiewicz, Krzysztof Kieślowski
zdjęcia Wiesław Zdort, Edward Kłosiński, Piotr Sobociński, Krzysztof Pakulski, Sławomir Idziak, Witold Adamek, Dariusz Kuc, Andrzej J. Jaroszewicz, Jacek Bławut
muzyka Zbigniew Preisner scenografia Halina Dobrowolska
wnętrza Magdalena Dipont
kostiumy Małgorzata Obłoza, Hanna Ćwikło
charakteryzacja Dorota Seweryńska
dźwięk Małgorzata Jaworska, Nikodem Wołk-Łaniewski, Wiesława Dembińska
montaż Ewa Smal
obsada Henryk Baranowski, Wojciech Klata, Maja Komorowska, Artur Barciś, Agnieszka Brustman, Krystyna Janda, Aleksander Bardini, Olgierd Łukaszewicz, Stanisław Gawlik, Krzysztof Kumor, Maciej Szary, Maria Pakulnis, Daniel Olbrychski, Joanna Szczepkowska, Krystyna Drochocka, Dorota Stalińska, Adrianna Biedrzyńska, Janusz Gajos, Aleksander Bardini, Adam Hanuszkiewicz, Mirosław Baka, Krzysztof Globisz, Jan Tesarz, Zbigniew Zapasiewicz, Aleksander Bednarz, Barbara Dziekan, Grażyna Szapołowska, Olaf Lubaszenko, Stefania Iwińska, Małgorzata Rożniatowska, Anna Polony, Maja Barełkowska, Władysław Kowalski, Bogusław Linda, Bożena Dykiel, Katarzyna Piwowarczyk, Maria Kościałkowska, Teresa Marczewska, Tadeusz Łomnicki, Marian Opania, Bronisław Pawlik, Ewa Skibińska, Ewa Błaszczyk, Piotr Machalica, Jan Jankowski, Jolanta Piętek, Jerzy Trela, Jerzy Stuhr, Zbigniew Zamachowski, Henryk Bista, Olaf Lubaszenko, Maciej Stuhr, Jerzy Turek, Grzegorz Warchoł, Cezary Harasimowicz
produkcja Telewizja Polska, SF TOR, Senders Freies (Berlin Zachodni)
kierownik produkcji Ryszard Chutkowski